Cu gáy Việt Nam

THÀNH VIÊN - CUỘC SỐNG => Quê hương tôi => Tác giả chủ đề:: Tre làng trong 19/07/2011 11:42:50PM

Chương trình từ thiện: Ấm áp vùng cao Hà Giang Giải cu gáy đấu lần thứ nhất mừng SN diễn đàn 5 tuổi thành công tốt đẹp Phóng sự: Nghệ nhân dân gian Trần Lữ Diễn đàn Cu gáy Việt Nam trên facebook

Tiêu đề: Lệ xuyên - Làng đực hết
Gửi bởi: Tre làng trong 19/07/2011 11:42:50PM

Diễn đàn cu gáy mở thêm mục quê hương tôi để bà con giới thiệu vài nét về quê hương nơi mình đang sống, ai cũng có một quê hương, một tuổi thơ yêu dấu. Hãy giới thiệu về quê hương nơi bạn đang sống, đã sống... để chia sẽ cùng anh em trên mội miền đất nước. Để mở đầu Tre làng xin giới thiệu làng Lệ xuyên có biệt danh là làng đực hết. Mời bà con xem qua cho biết và rất mong bà con giới thiệu làng quê của bà con. Mấy thành phố thì có lẽ sách báo đã nói nhiều, còn những vùng quê nhiều người chưa một lần nghe, cũng chưa một lần đến....

----------------------------------------------------------

 Sự hình thành: Giữa thế kỷ thứ 15, dưới tiều Vua Lê Thánh Tông, để phát triển kinh tế và cũng cố quốc phòng bảo vệ biên giới phía nam. Ngoài việc thành lập các công xã khai phá đất mới, Vua còn ra chỉ dụ những ai bỏ tiền của, công sức qui dân lập ấp sau này khi làng bản được thành lập sẽ được phụng làm Tiên Công Khai Khẩn và khi chết sẽ được lập miếu thờ Thần Hoàng. Hai ngài Lê và Nguyễn quí công đào viên kết nghĩa vào khảo sát đất đai, rồi về chuẩn bị lương thực, tiền bạc, công cụ, trâu bò giống má và mọi thứ khác... Hai Ngài đóng thuyền, chiêu mộ dân xuất quân vào đường biển đến đất Thuận Châu vỡ hoang lập làng vào năm 1467 và đến năm 1469 làng đã được hình thành lấy tên là Ôn Tuyền, ranh giới hoạch định được nhà nước công nhận và đưa vào sổ địa bộ Hồng Đức. Diện tích tổng thể là 350 ha. Trong đó có khoảng 150 ha có khả năng canh tác trồng trọt, còn lại 200 ha là rừng rú và đất bạch sa (cát trắng). Dân số có hạn, đất rộng người thưa nên mỗi cặp vợ chồng phải tách thành 1 hộ để đủ tiêu chuẩn lập làng từ 50-70 hộ. Lúc bấy giờ chỉ có 2 dòng tộc là Lê và Nguyễn. Bước đầu nông cụ thiếu thốn, chủ yếu dùng sức người là chính. Lương thực thì tập trung độc canh lúa khoai, còn các ngành nghề khác chỉ đủ tự cung tự cấp.

Về văn hóa vật thể: Lúc đầu mới vào lập miếu thờ Ngũ hành và bà Quán tiên nương. Tục truyền rằng khi hai ngài Lê và Nguyễn vào khảo sát đất đai, có một bà bán quán chỉ đường dẫn lối, phân tích thế mạnh để lập làng. Nhưng khi hai Ngài quay lại khai khẩn thì không còn thấy bà lão đâu nữa nên hai ngài gọi là bà quán Tiên Nương và phong làm vị Thành hoàng hiệu là Bảo An Chính Trực – "Thiện Đôn Ngung"

Thời gian đầu, hai ngài còn trẻ, vẫn vào nam ra bắc trong các ngày lễ hội, giỗ chạp ông bà như tinh thần hướng về nguồn cội nơi mình ra đi. Nhưng khi về già không thể đi xa được, vì vậy hai Ông cho xây dựng hai ngôi nhà thờ, để thờ phụng, để tưởng niệm tiên linh.

Sau này con cháu sử dụng  hai nhà thờ ấy để thờ hai ngài Lê và Nguyễn và qui định "Lê tháp Lê, Nguyễn tháp Nguyễn", nghĩa là ai họ Lê thì khi đến làng sinh sống sẽ nhập vào họ Lê còn ai họ Nguyễn thì nhập vào họ Nguyễn, có khi không cùng một nguồn gốc con cháu của hai ngài ban đầu.

Văn hóa phi vật thể: Tổ tiên trước chi tiết hóa bộ luật Hồng Đức, lập ra một bản hương ước hương lệ riêng để tự quản trong làng. Ngoài ra còn có tục lệ tương thân tương ái, hỗ trợ lẫn nhau như khi đau ốm, chết chóc, thiên tai, chiến họa...Họ thường giúp nhau không những về mặt tinh thần mà còn cả về mặt vật chất nên trong "Phủ biên tạp lục" cụ Lê Quí Đôn có viết: Làng Ôn Tuyền có nhiều tục lệ hay mà các nơi khác cần noi theo…

(http://www.lexuyen.org/photo/albums/userpics/Phiatruochua.JPG)
Chùa Lệ xuyên được xây lại mới đây (2007)
(http://www.lexuyen.org/photo/albums/userpics/Nha_tho_ho_Nguyen_2.jpg)
Nhà thờ họ Nguyễn. Ảnh Lê Đức Dục
(http://www.lexuyen.org/photo/albums/userpics/nhathophetrung.JPG)
Nhà thờ Phe trung. Ảnh Lê Đức Dục
(http://www.lexuyen.org/photo/albums/userpics/Mieu_Le_Xuyen.jpg)
Miếu bà Quán tiên Nương. Ảnh Lê Đức Dục
(http://www.lexuyen.org/photo/albums/userpics/Dau_xua_tu_duong_ho_Le.jpg)
Dấu xưa của Từ Đường họ Lê. Ảnh Lê Đức Dục
(http://www.lexuyen.org/photo/albums/userpics/Cong_lang.jpg)
Cổng làng Lệ xuyên. ảnh Lê Đức Dục

Về tên đất tên làng: Lúc đầu làng được đặt tên theo địa hình, tên "Ôn Tuyền" có nghĩa là con suối ấm áp, vì làng hồi đó có một con suối chảy qua. Khi Nguyễn Hoàng vào cai quản hai xứ Thuận Quảng, quan Hứa Đức cho thay đổi một số tên làng xã dùng từ không "đẹp", trong đó có làng "Ôn Tuyền" của chúng ta, chữ "ôn" cũng có nghĩa là ôn bệnh, dịch bệnh nên đổi thành là "Lễ Tuyền".

Năm Thiệu Trị nguyên niên có tên hiệu là "Nguyễn Thước Miên Tuyền", như vậy chữ "Tuyền" lại phạm húy nên khi tục quản địa gia lấy Châu bộ cải tên thành "Lễ Xuyên". Thời chống Pháp, mấy ông hội tề (phần lớn không biết chữ) nên cứ kêu theo tiếng địa phương "Lễ" thành "Lệ" nên tên làng Lệ Xuyên có từ đấy (Một ví dụ cho thấy tiếng địa phương mà dấu hỏi hoặc ngã thành dấu nặng đó là "cái cửa" thành "cái cựa").

Những truyền thống: Từ khi hình thành làng, người Lệ xuyên đã có truyền thống hiếu học cả văn lẫn võ, vì vậy trong làng luôn có những người Thầy dạy văn và võ giỏi. Thời kỳ lịch sử nào cũng có những người văn hay, những người võ nghệ cao cường mà sử sách vẫn còn lưu truyền.

Những người làm rạng danh quê hương qua các thời kỳ lịch sử: Sẽ tiếp tục truyền tải đến các bạn khi nhận được thông tin từ hai ông Nguyễn Thược và Mai Tùng.

Biên soạn của hai Ông, Nguyễn Thược và Mai Tùng.

Ông Nguyễn Thược đọc và tre làng ghi lại qua điện thoại, vì vậy nếu có gì chưa chính xác mong các anh chị em, cô bác bổ sung thêm

Tiêu đề: Re: Lệ xuyên - Làng đực hết
Gửi bởi: Tre làng trong 19/07/2011 11:53:43PM

Còn vì răng gọi là Làng đực hết thì sự tích như sau: Bài này đã đăng trên QTO mấy năm rồi, copy lại giới thiệu cho bà con xem chơi. Người ta bảo tốt khoe xấu che, còn tôi thì tốt cũng khoe mà xấu cũng không che =))

-------------------------

Đực thì ai cũng biết là giống đực, tiếng anh gọi là male, tra, trẻ, lớn bé chi đều male hết trọi. Tiếng việt nam thì phong phú hơn, mà tiếng Quảng trị thì phong phú hơn nữa nào đực, trống, cu, trai, đàn ông, đái đứng...ui thôi đủ các kiểu để diễn tả nó là giống đực (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif)

Từ "hết" thì có lẽ ai cũng biết luôn nhưng nó lại nhiều nghĩa vô cùng, nghĩa thông thường là chấm dứt, là cạn là sạch sành sanh không còn gì như hết lúa hết khoai...mà quê miềng lại còn một chữ hết rất ngộ "hết con", nghĩa là đứa nầy nữa là hết không đẻ nữa nên nhiều người hồi trước hay đặt con tên là Hết nghĩa là út là chụt...Mình có một O tên là Hết là con gái út của ông nội, lớn lên sợ nghe tên hết không hay, khó lấy chồng nên phải đổi tên qua là Hồng, O lấy chồng về dưới biển. Hồi trẻ O cũng đẹp người đẹp nết nhưng không biết sao mối nào cũng thua...về sau đổi lại tên Hồng mới kiếm được mụn chồng (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif)

Nói qua qua rứa để bà con hiều từ "đực hết" hiểu theo nghĩa thông thường là hết đực rồi, không còn còn đực mô trơn. Chuyện có thật năm xưa lưu truyền cho tận hôm nay, đúng là trăm năm bia đá vẫn còn, ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ. Miệng thế gian không ai ghi chép mà nó truyền từ ngàn đời nay (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif)

Ở Quảng trị nhất là các vùng gần làng tôi, từ hết nó còn có một nghĩa rất chi là uyên thâm mà khi đi với 1 từ nào đó đứng trước nó diễn tả là chỉ toàn loại đó. Ví dụ như: đực hết nghĩa là toàn đực, cái hết nghĩa là toàn cái. Ví dụ heo nái đẻ 10 con bà nuôi heo nói với hàng xóm "nó đẻ lứa này 10 con mà toàn đực hết", chữ toàn đứng trong câu cho thấy câu này rất rõ nghĩa, nhưng ở Quảng trị thường có cách nói ngắn, nói gọn nên sinh ra rắc rối.
- Heo chị đẻ mấy con?
- 10
- mấy đực mấy cái
- đực hết

Đoạn hội thoại trên sẽ cho bà con rõ là heo bà ta đẻ toàn heo đực.

Làng tôi đất hẹp người đông, ngoài tính hiếu học để thay đổi cuộc đời lam lũ, người lớn 1 chút là phải biết buôn thúng bán bưng làm kế sinh nhai, đàn bà thì buôn chè (là chè nấu nước uống, chè xanh), buôn các đồ tạp hóa như mì chín, vải, thuốc lá, buôn cá...đàn ông thì buôn heo, buôn bò, buôn gỗ..., mua đi bán lại lấy công làm lời. Đi buôn thì có lời, cũng có khi lỗ đó là chuyện thường tình như kinh doanh ngày nay. Làng tôi ngày đó buôn heo khắp vùng, mua heo vùng này bán qua vùng khác...

Có lần đi xe đò từ Bồ bản lên Quảng trị (ngày xưa có tuyến như thế), có người hỏi tôi cháu ở làng mô, nói làng Lệ xuyên, họ nói à, làng đực hết đó à! Ngày còn nhỏ tôi cũng không hiều họ nói chi, hôm về vào nhà đứa bạn chơi hỏi mạ đứa bạn, mạ đứa bạn nói "sao mi không chưởi cho họ 1 trận". Tôi nói làng đực hết thì có sao đâu, tôi cứ tưởng họ nói làng tôi nhiều con trai (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif) . Mạ bạn tôi nói là "tại vì họ chứ phải vì ông bán heo làng miềng mô"

Mạ bạn tôi kể rằng ngày xưa ông gì đó đi buôn heo, cuối ngày bán hết heo đực rồi còn toàn heo cái không ai mua, mang về thì phải cho ăn chăm sóc...khi đi ngang qua làng khác rao "ai mua heo khôông", có bà quá xồn xồn trong nhà chạy ra "có heo đực khôông chú?". Ông bán heo mì trả lời "đực hết", trời túi nhá nhem, bà ta bảo chú thả cho tui 2 con, xong mô vô nấy trả tiền rồi ra về. Hồi đó heo đực khi nào cũng đắt hơn heo cái, vì ta nuôi heo béo chỉ cần hoạn là nuôi mau lớn hơn heo cái nên heo đực khi nào cũng đắt hơn, hình như bây giờ cũng vậy, heo cái mà hoạn thì khó hơn nên chỉ ai nuôi heo nái mới mua. Ông ta lấy tiền theo giá heo cái bà mua heo cũng tưởng tối rồi nên ông bán rẻ (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif) Nói heo mà liên hệ tới người, đàn ông quê tôi (Quảng trị) cũng có giá hơn đàn bà, không biết có phải từ sự tích này không (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif). Nhớ có lần ai nói "đàn ông đui què mẻ sứt chi cũng có vợ", mà thiệt có mấy đứa điên điên khùng khùng mà vừa rồi về làng thấy nó có vợ có con hết, mà toàn lấy vợ làng khác mới ngon. Nhớ câu ca dao mà bà nội tôi hay hò "trai lấy vợ khác làng là trai thừa thế, gái lấy dôông khác làng là gái ế chồng", rõ ràng là mấy thằng này có thừa thế chứ còn gì (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif) . Còn con gái thì phải công dung ngôn hạnh may ra có được tấm chồng chứ lơ tơ mơ ba chếch ba choác như mấy O trung QTO, chuyên khoe mông khoe đùi thì ở giá là cái chắc (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif) Cũng may thời thế hiện nay đã thay đổi (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif)

Trở lại chuyện bán heo, sáng mai ra bà ta mới thấy cả hai con heo đều là heo cái, cái này thì quá dệ rồi dòm con heo có cái dậu sau khu thì là con cái rồi còn chạy vào đâu mà lẫn (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif). Bà ta làm ầm ỉ nhắn ông bán heo lên để làm cho ra nhẻ. Ông bán heo nghe tin cũng lên tỉnh khô như không biết. Ông nói với bà mua heo là tui nói đực hết là không còn đực mà chị đòi mua, biết đâu chị hỏi heo đực mà mua heo cái thì sao (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif)

Mới hôm rồi đọc báo internet thấy một mẫu chuyện vui, chuyện kể rằng có 1 cửa hàng bán áo quần, họ đề 1 bộ 200 ngàn, có anh chàng vào hỏi "cái quần bao nhiêu?", người bán nói "quần 130 ngàn còn áo 70 ngàn". Anh ta trả 70 ngàn và lấy cái áo. Chị bán hàng đơ người ra! Thực ra chị bán hàng tưởng anh ta mua cái quần nên mới hét giá đó, thực ra mỗi cái 100 ngàn. Nghị lại biết đâu mụ mua heo hồi đó chơi chiêu (http://quangtrionline.org/diendan/Smileys/default/24.gif)

Trở lại chuyện heo, sau 1 hồi phân giải không xong mụ ta mới thưa ông bán heo ra tòa kiện mà hồi xưa là có quan xử kiện, xử 5 lần bảy lượt thì ông bán heo vẫn thắng. Thì rõ ràng ông nói "đực hết" nghĩa là hết heo đực rồi. Và từ đó về sau hể ai nói tới làng Lệ xuyên thì người ta nói làng "Đực hết"

Còn nhiều chuyện cười ra nước mắt mà mỗi lần về quê là nghe người ta kể lại, nhưng đầu năm kể 1 chuyện để hầu bà con cho vui. Kể ra thì không phải họ thích lừa đảo mà họ có tính chơi khăm hơn. Mỗi lần về quê là nghe bà con kể một số mẫu chuyện, thực hư tôi chưa có dịp kiểm chứng nhưng...chuyện nào cũng cười ra nước mắt.

Tiêu đề: Re: Lệ xuyên - Làng đực hết
Gửi bởi: Gà trong 20/07/2011 10:15:29AM

 =)) =)) =)) =)) =)) =)) =)) Vậy diễn đàn của mình thì " Đực còn "  =)) =)) =)) =)) =)) =)) =))

Tiêu đề: Re: Lệ xuyên - Làng đực hết
Gửi bởi: Duy Hùng trong 03/08/2011 09:53:27AM

Tại sao lại gọi là Làng đực hết vậy bác Tre! =)) =)) =))

Tiêu đề: Re: Lệ xuyên - Làng đực hết
Gửi bởi: cugayviet trong 18/10/2012 11:09:24PM

Lệ Xuyên làng Anh thật tuyệt,chúc anh và  gia  đình luôn sức khỏe và hạnh phúc  _zoo_

Diễn đàn Cu gáy Việt Nam trên facebook