15
« vào lúc: 20/11/2010 08:55:44AM »
Đời sống sinh học của chim cu gáy
Mô tả: Cu gáy (Streptopelia chinensis tigrina) là loài chim cỡ trung bình có trọng lượng từ 160 đến 200g. Con đực và con cái có lông đầu màu xám tro, gốc cổ có vòng lông đen chấm trắng. Thời kì sinh sản ở con đực vòng này nổi lên rất rõ người ta gọi là cườm. Lưng và mặt trên cánh lông mà xám hung nhạt, ngực và bụng xám phớt hung. Mặt dưới đuôi có mút lông đuôi màu trắng. Mỏ đen, mắt màu vàng cam hay nâu đỏ, giò đổ tím.
Phân bố: Trên thế giới, cu gáy phân bố ở Trung Quốc ( Đông Nam Vân Nam và toàn bộ Đông Nam Trung Quốc), LÀo, Campuchia, Thái Lan, Mianma, Malaysia, Xumaka và Việt Nam.
- Ở Việt Nam, cu gáy phân bố ở hầu hết các tỉnh miền núi, một số tỉnh vùng đồng bằng và ven biển của nước ta không xa nơi trồng trọt.
Nơi sống và sinh thái: Cu gáy là chim định cư, đi thành đàn 5 đến 15 con và có khi nhiều hơn nữa, quanh năm không đi xa vùng làm tổ của mình. Chúng thường ở các dải rừng cây bụi, rừng thứ sinh ven đồng ruộng, rừng nương rẫy và các bụi cây, bụi tre quanh vườn làng và cả trong thành phố. Không gặp cu gáy trong rừng sâu.
Sinh Học
- Thức ăn: Thức ăn chính của cu gáy là các loại hạt quả, quả cây, hạt cỏ và hạt các cây lương thực như lúa, ngô, đậu xanh, đậu tương, lạc, vừng,... khoai lang, sắn. ngoài ra chúng cũng thích ăn quả đa. Nhiều khi trong diều và dạ dạy còn thấy mối, ấu trùng côn trùng và ruồi nhặng.
- Sinh sản: Tới tháng 2 hàng năm, con đực tách khỏi đàn và cùng với con cái ghép thành từng đôi. Con đực, con cái theo nhau đi tìm nới làm tổ. Suốt thời gian ghép đôi con đực gáy rất nhiều. Con đực và con cái cùng hợp lực xây tổ. Tổ cu gáy xây rất đơn giản, đặt ở các chạc cây kín đáo như cây duối, bụi tre, cây vải, nhãn, găng,...Tổ chỉ là những đoạn thân cỏ khô hay các cành que nhỏ đan lại thưa thớt đủ để trứng khỏi rơi loạt qua.
Mỗi lứa cu gáy đẻ 2 trừng, vỏ trứng màu trắng ngà. Kích thước trung bình của 1 quả là (27,6x21,8mm). Cả chim đực và chim mái cùng hợp lực tham gia ấp trứng. Chim đực thường tham gia ấp trứng vào buổi trưa và chiều. Có khi đang ấp, chim đực vẫn gáy. Thời kì sắp nở, con mái ấp thường xuyên hơn. Cu gáy con mới nở được nuôi bằng dịch "sữa" tiết ra từ diều bố mẹ giống như bồ câu nhà. Sau một tuần lễ chim non được nuôi giảm trọng lượng và tăng phần thức ăn bằng gạo, ngô, đậu, côn trùng.
Cu gáy con mới nở còn yếu ớt và trải qua thời gian chim bố mẹ chăm sóc, khoảng 1 tháng mới có đủ khả năng bay khỏi tổ đi kiếm ăn cùng bố mẹ.
- Tình trạng hiện nay của đàn chim gáy trong tự nhiên:
Nhìn chung chim cu gáy rất phổ biến ở nước ta, nhưng do mức độ săn bắn ở các địa phương mà số lượng của chúng nhiều ít khác nhau. Nhiều vùng ở Tây Bắc, Đông Bắc nước ta như Lạng Sơn, Tuyên Quang, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Phúc,... và một số vùng thuộc Bắc và Trung Bộ do săn bắt bừa bãi nên số lượng cu gáy nhiều nơi đã bị giảm nhiều.
Vì sao chơi chim gáy lại hấp dẫn thế?
Vì sao chơi chim gáy lại hấp dẫn thế? Có người cả đời không chơi một loại chim nào khác ngoài chim gáy. Nếu có chỉ nuôi vài con cho nó vui chứ chim gáy vẫn là chính. Loại chim nào được coi là đặc trưng của đồng quê Việt Nam với lũy tre làng? Đó là chim gáy. Có cụ già năm nay gần 90 tuổi vẫn có tới 30 lồng gáy ai hỏi cũng không bán. Có người trẻ nhưng cũng có tới 20 lồng gáy.
Tôi thấy ai đã chơi chim gáy rồi và hiểu chim gáy rồi gần như không bỏ chơi trừ trường hợp bất khả kháng thôi.
Dưới đây tôi xin đưa ra một vài lý do mời anh em đóng góp thêm.
1. Con chim gáy là loài chim khôn. Nuôi già khôn theo kiểu chim già đặc biệt chim nuôi non lên rất quấn người. Nghe tiếng chủ từ xa nó đã gù chào thậm chí là tiếng xe. Có con chim như chó giữ nhà ai đến nó cũng gụ ầm lên. Trộm vào nhà lộ hết hi hi...
2. Chơi chim gáy là một thú chơi cổ truyền có tính tiếp nối nhiều thế hệ. Từ cách đánh giá con chim, cách chơi, cách thi chim...tới cái thú ngồi uống trà, nhắm rươự nghe chim...
3. Đối tượng chơi và địa điểm chơi cũng phong phú đa dạng nhất. Đi đâu bạn cũng có thể gặp người chơi chim gáy dù những người này đa phần rất kín đáo...
4. Kỹ thuật nuôi chim gáy tuy đơn giản nhưng cũng rất đa dạng và cầu kỳ. Từ cách cho ăn, uống, chăm chim, bẫy chim...tới sự phong phú và đẹp của các kiểu lồng chim gáy từ trong Nam ra Bắc, từ cổ chí kim...
5. Nghệ thuật đánh giá và phân tích âm thanh, giọng điệu của con gáy vô cùng thú vị và sâu sắc.
6. Thú đi gác cu. Chỉ xin đúc kết qua câu ca dao.
Ở đời có bốn cái nguLàm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu
7. Dù bạn là ai, dù bạn bao nhiêu tuổi, bạn nuôi cu nhiều hay ít thì tìm hiểu con chim gáy bạn phải làm cả đời vì nó luôn luôn hấp dẫn, phức tạp mà không ai có thể nắm bắt hết được.
Trên đây là một vài ý kiến chủ yếu của tôi. Tôi không dám phân tích ra nhiều vì trình độ và thời gian có hạn. Mong được phản hồi từ các bác để chúng ta cùng nhau lưu giữ và phát triển được thú chơi cổ truyền của cha ông
8. Nuôi chim cu là một thú chơi tao nhã, dân dã và phong lưu. Người nuôi chim cu thường là những người có tâm hồn nghệ thuật và hướng thiện . Bình thường người ta thường cho rằng chim cu gáy hình dáng không đẹp và tiếng gáy đơn điệu, nhưng những ai am hiểu và đam mê về nó thì thấy không phải như vậy. Những cái hay của chỉ có những người nuôi nó mới cảm nhận hết được và khó có thể diễn tả ra bằng lời ....Vì sao chơi chim Gáy lại hấp dẫn đến thế ư? Cứ chơi đi rồi Bạn sẽ có câu trả lời chính sác nhất.
Chim cu Cườm Kỹ thuật, Nghệ thuật, Đạo chơi.
Nói về Kỹ thuật, Nghệ thuật, Đạo chơi thì nghề chơi nào cũng có. Ví như chơi cờ thì kỳ thủ cũng cần phải giỏi kỹ thuật, nghệ thuật và biết đạo chơi thì mới trở thành đại kiện tướng được. Hay như thú thả diều cũng có kỹ thuật, nghệ thuật và đạo chơi riêng của nó. Ngay cả việc uống trà, con người cũng đã đúc kết được kỹ thuật, nghệ thuật pha trà, uống trà sành điệu, thanh thoát đến mức nó trở thành đạo “trà đạo”... Chợt nghĩ về nghĩa của 3 từ “Kỹ thuật, Nghệ thuật, Đạo chơi” của nghề chơi chim cu cườm, xin mạo muội có vài ý mọn. Ngộ như không phải, xin được bỏ qua.
Kỹ thuật nuôi chim cu cườm là gì?
Đó là cách thức, phương pháp, kỹ năng, thậm chí là kỹ xảo trong việc chọn lựa, thuần dưỡng, chăm sóc, tập luyện, bẫy bắt… của nghề chơi chim cu cườm. Gọi là kỹ thuật bởi xuất phát từ kinh nghiệm, người đời đã đúc kết gần như thành công thức để người khác tham khảo và vận dụng.
Ví như kỹ thuật nuôi cu cườm con, thuần cho nó ghiền người để treo trước ngõ hoặc trong phòng khách sẽ khác với kỹ thuật thuần những con cu cườm già dặn, bẫy bắt từ thâm sơn cùng cốc để thuần thành cu mồi.
- Hoặc kỹ thuật thuần những con gáy giọng đồng khác với cách thuần những con gáy giọng kim, giọng thổ, nhìn sắc lông là biết nó gáy giọng gì, nhìn tướng tá, điệu bộ là có thể đoán được con chim hay hoặc dở. (có cả một khoa tướng số về loài chim cu cườm).
- Hay là kỹ xảo khắc phục tật xấu cho những con chim giở chứng, tung lồng, xoi lục. Đang đấu với chim ngoài đồng, giữa chừng bỏ lơi (không bền, không mịn, không biết cách giữ chân chim ngoài để đấu cho hết nước, hết non, làm cho con chim bên ngoài chán nản bỏ đi).
- Ngoài ra còn có kỹ thuật chế tạo, sử dụng một cách thành thạo các loại bẫy.
+ Vâng, vâng và vâng… Tất cả những cái đó gọi chung là kỹ thuật.
Có thể có đến hàng ngàn, hàng vạn kỹ thuật trong nghề chơi chim cu cườm. Nói thì thấy đơn giản thế, nhưng khi đi vào cụ thể, thao tác, kỹ năng của từng kỹ thuật thì nó đa dạng, ngóc ngách vô cùng tận, phải không các lão huynh?
Nghệ thuật chơi chim cu cườm là gì?
- Một khi nghệ nhân đã tường tận kỹ thuật, có một bề dày kinh nghiệm trong nghề chơi, đạt đến trình độ thượng thừa về kỹ thuật nuôi chim cu cườm thì lúc này kỹ thuật không còn đơn thuần là kỹ thuật nữa mà nó đã đã trở thành nghệ thuật. Nói theo cách nói của triết học có nghĩa là quá trình tích luỹ về lượng đã đủ để chuyển hoá về chất. Thật vậy, sự rành rẽ, thông thạo, cao cường về kỹ thuật chính là điểm làm nên nghệ thuật chơi chim cu cườm.
- Nói cách khác nếu như đối với kỹ thuật, nghệ nhân chỉ mới quan tâm về kỹ năng nuôi chim cho tốt thì đối với nghệ thuật đòi hỏi người chơi hướng đến một trình độ cao hơn, đó là cái đẹp, cái hay trong nghề chơi.
Đạo chơi chim cu cườm là gì?
Có thể nói ngay đó là tinh hoa, là tột đỉnh của nghệ thuật, của cái đẹp, cái hay trong nghề chơi. Lúc này, không phải nghệ nhân chơi chim cu cườm chỉ để được giải trí, để được thưởng thức thú vui tao nhã là nghe tiếng gáy, giọng thúc, gù và những pha đấu đá của loài chim cu cườm mà qua nghề chơi để đúc rút, chiêm nghiệm sự đời. Hình như đạo chơi chim cu cườm cũng đã cho con người có được nhiều triết lý sống ở cõi nhân gian. Từng nghe cổ nhân truyền rằng: chơi chim cu cườm có thể rèn dũa nhiều đức tính của người chơi, nhất là rèn chữ “Nhẫn”, chữ “Trí”, chữ “Tín”, chữ “Tâm”… Đấy là chính đạo! Và nếu quả đúng như vậy thì đích thực đây là một đạo chơi cũng công phu, cao thượng, tao nhã, bổ ích lắm. Nhưng hình như nếu ai quá ham chơi thì dễ thường bị mếch lòng các mệnh phụ phu nhân ở nhà thì phải?
Thú chơi chim cu cườm mà không thấy được cái hay, cái đẹp, cái quảng đại của nghề chơi, không biết coi trọng đạo chơi, lại đi mắc các tật như: đố kỵ, lường gạt, ăn thua, cay cú… thì đích thị là tà đạo rồi. Thật không nên chút nào! Có phải vậy không quý vị?
- Thành thật xin lỗi những ai bất đồng quan điểm, nhưng xin cho tôi thưa thật một điều: thú chơi chim cu cườm mà xài lưới rập thì cơm gạo quá, phi nghệ thuật quá. Con chim bên ngoài dính vào lưới khi nó không kịp cất lên một lời trăn trối thì quả là oan ức lắm thay. Hơn nữa, với cái lưới rập diệt chủng này, chẳng chóng thì chày, cái thú chơi chim cu cườm chỉ còn lại những con chim mồi đấu với nhau, làm gì còn chim rừng mà đấu!
- Thiết nghĩ: đã là nghệ nhân chơi chim cu cườm thì khi có điều kiện nên tự tay đi bẫy chim rừng. Hãy nên dùng các loại bẫy có tạo ra thế đấu cho cu mồi với con bổi bên ngoài. Vì có chứng kiến chúng đấu đá mới thú, mới sướng, mới nghệ thuật. Qua đó mới có thể tuyển chọn được những con chim vừa ý giữ lại mà nuôi, mà thuần dưỡng cho nó thành tài. Để rồi nếu có bằng hữu nào cùng sở thích và tâm đầu ý hợp thì lấy làm kỷ vật thâm giao, tri kỷ. Không biết đó có phải là đạo chơi hay không?
+ Được tận mắt xem con chim mồi đấu với con bổi bên ngoài, ta mới thấy con mồi bản lĩnh đến mức nào, văn võ, nước non, thao lược đến mức nào hay là còn những nhược điểm nào đòi hỏi ta phải tiếp tục thuần sửa trong thời gian tới… Còn con bổi ngoài rừng trước khi nhảy vào bẫy (tức là lúc chúng xáp lá cà để đánh đá), chúng thường từ từ tiếp cận đối thủ. Quá trình tiếp cận từ xa đến gần ấy có thể diễn ra trong thời gian ngắn hay dài là tuỳ thuộc vào con chim bổi ở ngoài khôn hay ngu, hay hoặc giở, thông thường hai con đấu với nhau một vài giờ thì con bổi ở bên ngoài sẽ xuất chiêu cuối cùng là nhảy vào kèo thế để đánh xáp lá cà với con chim mồi, lúc này là lúc con bổi bị sập bẫy. Nghe đồn có nhiều con bổi cực hay, nghệ nhân mất rất nhiều thời gian phục cho con chim mồi đấu hết ngày này qua tháng khác mà con bổi không chịu nhảy vào đánh xát lá cà, chúng chỉ đứng sát bên ngoài “phun châu, nhả ngọc”, trổ hết tài nghệ vờn vập với con chim mồi, làm cho những kẻ có cái thú gác cu lắm lúc phải thót tim ra ngoài, mất ăn, mất ngủ, lao tâm khổ tứ để rồi chịu cái tiếng là “Ngu” trong 3 cái ngu ở đời.
Trang chủ
Trợ giúp
Tìm kiếm
Lịch
Đăng nhập
Đăng ký
Xem các bài viết
